Lekcje z historii

Jak w atrakcyjnej formie przekazywać prawdy historyczne – to odwieczny dylemat nauczycieli, publicystów, polityków. Nabiera on dziś wręcz dramatycznego wymiaru, gdy niezwykłe przyspieszenie stało się znamieniem cywilizacyjno-kulturowym świata, powodującym, że fakty sprzed kilkunastu-kilkudziesięciu lat, dla dorosłych żywe i nieodległe, w świadomości najmłodszych pokoleń albo w ogóle nie istnieją, albo egzystują na zasadzie zamierzchłej przeszłości. A cóż powiedzieć o wydarzeniach sprzed wieków?!

Towarzyszy temu zjawisku kryzys słowa pisanego, tradycyjnie kojarzonego z wiedzą filologiczną i historyczną. Wszechwładna kultura obrazkowa wkradła się i na te obszary, a sporo najnowszych opracowań z tych zakresów badawczych stara się jej wychodzić naprzeciw, czyniąc z warstwy ikonicznej takiej czy innej edycji integralną część całości, rangą dorównującą drukowanemu słowu.

W pewnym stopniu wychodzą naprzeciw tym tendencjom i gustom odbiorców oddawane do rąk Czytelników „Lekcje historii” Arkadiusza Kuzio-Podruckiego i Mirosława Ogińskiego, poświęcone przeszłości Tarnowskich Gór i okolicznych ziem, będące zbiorem krótkich tekstów wraz z humorystycznym komentarzem rysunkowym. Owa zwięzłość poszczególnych rozdziałów pracy i towarzysząca im warstwa ikoniczna mają niewątpliwie służyć uatrakcyjnieniu i uprzystępnieniu całej edycji. Można też powiedzieć, że są te jej elementy komunikacyjnym znakiem czasów.

Ale trzeba też od razu dodać, i to z pełną odpowiedzialnością za słowo, że dokonanie dwu autorów jest przede wszystkim niezwykle rzetelnym i fascynującym poznawczo opracowaniem historycznym, choć stopień jego atrakcyjności – powtórzmy – na pewno podnoszą przywołane parę linijek wyżej elementy. Niepodważalnym zaś walorem książki jest i to, że spełnia ona idealnie najważniejszy imperatyw stylistyczny: zawrzeć maksimum treści w minimalnej liczbie słów. Nie ukrywam, że jako językoznawca (ale też i człowiek wiecznie zabiegany!) ten jej atut cenię najwyżej.

Zafascynowany przecież jestem gawędami o moim rodzinnym mieście także jako historyk języka. Znajduję w nich np. potwierdzenie przodownictwa w regionie czy - inaczej to określając – historycznej i językowej „najstarszości” Rept, które przy minimalnie odmiennym zbiegu okoliczności mogły być dziś miastem rangi Bytomia lub Katowic, a są tylko administracyjną częścią Tarnowskich Gór.

Radzę wszystkim, by wczytali się w pierwszy odcinek książki – „Z ziemi małopolskiej do śląskiej”. Niechże on służy przełamywaniu często irytujących – zwłaszcza w kontekście jednoczącej się Europy – separatyzmów dzielnicowych! I niech uzmysławia, że tak jak Reptom należy się językowa i historyczna prymarność w regionie tarnogórskim, tak Śląskowi wrocławsko-opolskiemu należy się owa prymarność w śląskiej skali makro (wszak sama nazwa Śląska i Ślązaków pochodzi od plemienia Ślężan, którzy żyli nad Ślężą, a więc w okolicach dzisiejszego Wrocławia, Świdnicy). Drogim Krajanom z miasta gwarków i gościom naszego tarnogórskiego grodu gorąco polecam wszystkie rozdziały niniejszego opracowania. Ja przecież już dość długo żyję, a i wydawało mi się, że o historii rodzinnych stron wiem sporo. Proszę mi wierzyć, że lektura ponad 100 odcinków „Lekcji…” pomnożyła tę moją wiedzę – nomen omen – stokrotnie! I za to wyrażam Autorom swą ogromną wdzięczność i szacunek.

Książka kończy się wojnami śląskimi, po których w roku 1745 większość ziem Śląska, w tym ziemia tarnogórska, stała się częścią monarchii Hohenzollernów. Nie ukrywam, że jako syn tej ziemi, tarnogórzanin i wrocławianin, na kontynuację cyklu będę czekał z wielką niecierpliwością i nadzieją.

Prof. dr hab. Jan Miodek
Dyrektor Instytutu Filologii Polskiej
Uniwersytetu Wrocławskiego

Od wydawcy - Arkadiusz Czech - burmistrz miasta Tarnowskie Góry

Słowo wstępne - prof. dr hab. Jan Miodek

Lekcje:
1179 - Z ziemi małopolskiej do śląskiej
1201 - Repty po raz pierwszy
1247 - OMC Miasto Repty
1316 - Pierwszy rycerz
1317 - Pechowa królowa
1325 - Pierwszy proboszcz
1327 - Hołd śląski
1337 - Brynica - granica
1355 - Cesarska koronacja
1369 - Rozjemca książąt
1396 - Wojna polsko-opolska
1410 - Za i przeciw Krzyżakom
1415 - Tarnowicka parafia
1430 - Husyci u bram!
1437 - Habsburg czy Jagiellon?
1459 - Księstwo Zjednoczone
1477 - Księstwo bez Piasta
1490 - Srebrny skarb
1498 - Książęce puzzle
1512 - Siostrzeniec króla
1525 - Ostatni taki Krzyżak
1526 - Hohenzollern jak Piast
1526 - Założenie Tarnowskich Gór
1526 - Koniec Jagiellonów
1528 - Górnicza konstytucja
1529 - Skrzydło i młotki
1532 - Spadek opolskiego Piasta
1534 - Bunt
1537 - Piwo tarnogórskie
1539 - Książę Tarnowskich Gór
1541 - Kłótnia o wagi
1543 - Spadkobierca
1548 - Dwa języki
1552 - Zamiana księstw
1561 - Miasteczko Jerzego
1561 - Jarmarki
1562 - Herb i piwo
1564 - Ratusz "pod Lipami"
1576 - Kościelny zegar
1578 - Prawie książę Prus
1599 - Wolne miasto
1602 - Ile da cesarz?
1603 - Rozbiór dziedzictwa
1607 - Niechciany elektor
1607 - Miasto - celnik
1608 - Miejskie wsie
1608 - Trzeci ratusz
1609 - Szewski cech
1616 - Inwestycje, inwestycje...
1616 - Igłą i nitką
1617 - Straż nocna
1617 - Kościół Gruzełki
1617 - Pieniądze-fałszywki
1618 - Cesarz przed sądem
1618 - Za okno ich!
1619 - Ślązacy pod Wiedniem
1620 - Klęska za klęską!
1621 - Banita
1623 - Pieniądze albo ziemia!
1626 - Drodzy Duńczycy
1628 - Zamknąć kościół!
1629 - Pan i dziedzic
1630 - Pierwszy proboszcz
1636 - Cesarski baron i hrabia
1637 - Ratuj baronie!
1638 - Komu futro?
1639 - Burmistrz za kraty!
1643 - Tarnogórskie kiełbaski
1648 - Koniec wojny!
1649 - Więcej piwa!
1652 - Sól jak złoto
1652 - Mokre srebro
1655 - Sukiennicy
1657 - Szwedzi za miedzą
1658 - Stal kontra złoto
1660 - Turcy u bram!
1669 - "Chcę być królem!"
1670 - Koronowane damy
1670 - Biskupie odwiedziny
1670 - Tkane dylematy
1671 - Zabiegi jezuitów o dusze
1671 - Ciężka ręka hrabiego
1671 - Piast kołodziej
1676 - Zaraza nadciąga!
1677 - Maryjo Ratuj!
1678 - Przeciw biskupowi
1679 - Marcin z Karolem
1683 - "Skrzydlaci rycerze"
1683 - Pożegnanie z Marysieńką
1691 - Bunt
1697 - Król przechrzta
1697 - Król czy kowal?
1697 - Królewska marka
1697 - Prawie książę
1701 - Zagłada miasta
1707 - Król strzela!
1707 - Koniec Piastów!
1707 - Ostatnia Piastówna
1713 - Szkoła tak. Kaplica nie!
1713 - Na Jasną Górę
1713 - "Ludzie listy piszą...
1715 - Wojny i plagi
1716 - Abdykacja
1723 - Pani podziemi
1727 - Wolna droga na Wschód
1727 - Sprzedał miasto!
1733 - Od Sasa, do Lasa
1734 - Król z zapasową koroną
1735 - Rosjanie z pomocą?
1737 - Tragiczne lata
1740 - Koniec Habsburgów
1740 - Nowi Habsburgowie