Dynastie

  Piastowie Bironowie Hohenlohe Hohenzollernowie Przemyślidzi

Piastowie

Pierwsza polska dynastia narodowa. Legendarnym założycielem był Piast - od niego wywodzi się nazwa dynastii - i jego żona Rzepicha. Jego prawnuk Mieszko I (zm. 992 r.) - był pierwszym historycznym władcą państwa polskiego. Najważniejszą jego decyzją było przyjęcie w 966 r. chrztu w obrządku łacińskim. Około 990 r. przyłączył do swego państwa Śląsk, odebrany władcom czeskim.

Syn Mieszka Bolesław I Chrobry, kontynuował politykę wzmacniana państwa. Szeroko też angażował się poza granicami Polski, m.in. w Czechach i na Słowacji. W 1000 r. gościł w Gnieźnie cesarza Ottona III. Wówczas zapadła decyzja o ustanowieniu samodzielnej metropolii polskiego koscioła ze stolicą arcybiskupią w Gnieźnie i siedzibami biskupów w Kamieniu, Poznaniu, Krakowie i Wrocławiu. Cesarz koronował Bolesława swoim diademem. Niektórzy historycy dopatrują się w tym wydarzeniu zgody na koronację królewską, a nawet widzą w tej ceremonii sam akt koronacji. Ostatecznie Bolesław I Chrobry został koronowany na króla Polski w 1025 r. niedługo przed swą śmiercią.

Korona królewska została utracona przez Mieszka II Lamberta, który w 1034 r. zrzekł się tytułu królewskiego, a insygnia odesłał do Cesarstwa. Po okresie załamania, polska państwowość została odbudowana za Kazimierza I Odnowiciela. Jego starszy syn, Bolesław II Śmiały (zwany także Szczodrym), przywrócił w 1076 r. godność króla, ale trzy lata później po buncie możnowładztwa (sprawa św. Stanisława), został pozbawiony władzy i wygnany. Imiennik króla, książę Bolesław III Krzywousty prowadził niezależną politykę, ale korony królewskiej nie otrzymał. Największe znaczenie dla przyszłości Polski miała jego decyzja o podziale państwa po jego śmierci pomiędzy synów, którym wyznaczył dzielnice dziedziczne i ustanawiając księciem zwierzchnim - princepsem - najstarszego z rodu - zasada senioratu. Książę senior miał władać stołecznym Krakowem.

Pierwszym seniorem został najstarszy z synów Władysław II, w 1138 r. Jako księstwo dziedziczne otrzymał Śląsk. Jednakże wobec wspólnej opozycji młodszych braci musiał uciekać z rodziną z kraju w 1146 r. Do historii przeszedł z przydomkiem Wygnańca. Władzę zwierzchnią przejął kolejny w starszeństwie Bolesław IV Kędzierzawy, który w 1166 r. zwrócił synom wygnanego księcia - Bolesławowi I Wysokiemu i Mieszkowi I Plątonogiemu dzielnicę Śląską.

Zasada senioratu była przestrzegana do 1177 r. kiedy to z Krakowa został wygnany książę Mieszko III Stary, a jego miejsce zajął najmłodszy syn Krzywoustego, Kazimierz II Sprawiedliwy. Mimo, iż nie był njstarszym wśród Piastów, uznano jego władzę zwierzchnią, choć nie bez koncesji ze strony księcia Kazimierza II, np. Mieszko I Plątonogi uzyskał - formalnie jako prezent dla swego syna, Kazimierza, który był imiennikiem i chrześniakiem księcia krakowskiego - kasztelanię bytomską i oświęcimską, dotychczas znajdujące się w granicach dzielnicy senioralnej.

Ostatecznie zwierzchność księcia Krakowa przestano uznawać w 1202 r., gdy po kolejnym przewrocie w Krakowie do władzy został wyniesiony książę Leszek Biały. Rok ten można uznać za ostateczny rozpad państwa polskiego na faktycznie niezależne księstwa.

Pierwsze próby przezwyciężenia podziałów dzielnicowych wyszły m.in. z dworów książąt śląskich. Wskutek polityki Henryka I Brodatego i jego syna Henryka II Pobożnego powstała tzw. Monarchia Henryków obejmująca większość ziem polskich. Państwo to niestety załamało się po klęsce w bitwie pod Legnicą (1241 r.). Podlegli Henrykom książęta uzyskali niezależność.

Ostatnim śląskim akcentem w dziele zjednoczenie Polski były rządy Henryka IV Probusa, jednego z najwybitniejszych władców polskiego średniowiecza. Wykształcony i obyty w ówczesnym świecie, umiejętnie prowadził politykę pozyskiwania zwolenników wśród książąt piastowskich. Po objęciu władzy w stołecznym Krakowie, rozpoczął szeroką akcję dyplomatyczną na rzecz przywrócenia królestwa. Jego poczynania zostały przerwane niespodziewaną - niewykluczone, że wskutek otrucia - śmiercią księcia.

Jego poczynania kontynował książę wielkopolski Przemysław II, ktory wprawdzie musiał ustąpić z Krakowa, ale w 1295 r. doprowadził do swej koronacji królewskiej w Gnieźnie. Rok później został zamordowany. Po okresie rządów czeskich monrachów, zjednoczenie kraju - tzn. Wielkopolski, Małopolski i Pomorza Gdańskiego - dokonało się za sprawą księcia kujawskiego Władysława Łokietka, który w 1320 r. został na Wawelu koronowany na króla Polski.

W tym samym okresie książęta śląscy i mazowieccy uznawali się lennikami królów Czech.

Ostatnim polskim monarchą z dynastii Piastów był syn Łokietka, Kazimierz III Wielki. W wyniku układów z czeskimi Luksemburgami - jako spadkobiercy Przemyślidów wysuwali pretensje do polskiej korony - Kazimierz w 1339 r. zrzekł się swych praw do Śląska. Ziemia ta przeszła pod panowanie królów Czech. Kazimierz III Wielki zmarł w 1370 r. Jego sukcesorem został władca Węgier Ludwik I z dynastii Andegawenów.

Decyzja Krzywoustego o podziale kraju na dzielnice skutkowała nie tylko podziałem państwa, ale także samej dynastii. Trzej synowie: Władysław II Wygnaniec, Mieszko III Stary i Kazimierz II Sprawiedliwy stali się założycielami osobnych linii dynastycznych.

Piastowie Śląscy

Piastowie śląscy to najbardziej rozrodzona linia Piastów. Już w drugim pokoleniu trwale podzieliła się na Piastów dolnośląskich i górnośląskich. Założycielem pierwszej - starszej - linii był Bolesław I Wysoki. Protoplastą młodszej był Mieszko I Plątonogi.

Linia dolnośląska Piastów uległa podziałowi na kilka linii w XIII w. Po śmierci Henryka II Pobożnego jego trzej synowie otrzymali osobne księstwa: wrocławskie, brzesko-legnickie i głogowskie. Ostatnim piastowskim księciem Wrocławia był Henryk VI, który zmarł w 1336 r. Przed śmiercią spadkobiercą swego księstwa ustanowił króla Czech.

Bolko książę Świdnicy i Jawora założył osobną linię książęcą. Ostatnim księciem świdnicko-jaworskim był Bolko II Mały, władający także księstwem Łużyc. Spadkobiercą swych księstw uczynił bratanicę, Annę, żonę czeskiego króla Karola IV Luksemburga. Bolko II zmarł w 1368 r. jako ostatni niezależny książę Śląska.

Młodszy syn Bolka I świdnicko-jaworskiego, Bolko II, otrzymał we władanie księstwo ziębickie. Ostatni jego potomek książę Jan zginął - nie pozostawiając potomków - w 1428 r. Jego księstwo jako lenno czeskie przeszło w ręce króla Czech.

Od księcia Konrada, młodszego syna Henryka II Pobożnego wywodzi się linia książąt głogowsko-żagańskich. Linia ta wygasła dopiero w 1504 r. na księciu zagańskim Janie II.

Imiennik Konrada I głogowskiego, jego wnuk Konrad I w wyniku podziałów rodzinnych otrzymał osobne księstwo ze stolicą w Oleśnicy. Wszyscy jego męscy potomkowie nosili imię Konrad. Ostatnimi z linii byli dwaj bracia, Konrad IX Czarny i Konrad X Biały. Młodszy z nich, zmarł bezpotomnie, jako ostatni z rodu w 1492 r.

Bolesław III Hojny, zwany także przez innych Rozrzutnym, był protoplastą linii książąt brzesko-legnickich. To najdłużej panująca pośród piastowskich linii książęcych. Ostatnim księciem był Jerzy IV Wilhelm, który zmarł 21 listopada 1675 r. Jego siostra Karolina była ostatnią przedstawicielką dynastii Piastów. Zmarła 24 grudnia 1707 r.

Ostatnim męskim przedstawicielem Piastów dolnoślaskich był August hrabia legnicki. Był synem księcia Brzegu z jego drugiego, morganatycznego małżeństwa z Anną Jadwigą von Sitzsch. Mimo zabiegów na dworze cesarskim nie uzyskał zgody na przejęcie spadku po bratanku, księciu Jerzym IV Wilhelmie. Zmarł w 1679 r.

Linia górnośląska Piastów wywodzi się od księcia Mieszka I Plątonogiego. Po śmierci księcia Władysława ok. 1281/1282 r. jego czterej synowie otrzymali osobne księstwa i stali sie założycielami osobnych linii książęcych. Jako pierwsza wygasła linia raciborska, wywodząca sie od księcia Przemysława. Jego syn Leszek zmarł bezpotomnie w 1336 r. Spadkobiercą księstwa został jego szwagier, książę Opawy, Mikołaj II z bocznej linii czeskich Przemyślidów.

Linia Piastów bytomsko-kozielskich wywodzi się od Kazimierza, drugiego pośród synów Władysława. Kazimierz w 1289 r. jako pierwszy pośród Piastów uznał się lennikiem króla czeskiego (był nim wówczas Wacław II, późniejszy król Polski). Ostatnim z linii był jego wnuk Bolesław, książę bytomsko-kozielski, kóry zmarł na przełomie 1354 i 1355 r. we włoskim mieście Venzone. Jego księstwem podzielili się książęta z Oleśnicy i Cieszyna.

Piastowie opolscy, choć władający stołecznym dla Górnego Śląska Opolem, wywodzili się od trzeciego z synów Władysława, o imieniu Bolesław. Ostatnimi z rodu byli dwaj bracia: Mikołaj II i Jan II Dobry. Mikołaj zginął ścięty w 1497 r. na rynku w Nysie. Oskarżono go o obrazę majestatu króla. Jego starszy brat, Jan II Dobry, unikając konfliktów, prowadził racjonalną gospodarkę. Inwestując w rozwój gospodarczy swego księstwa kupował ziemie górnośląskie. Był ostatnim z Piastów, kóry skupił w swym ręku prawie cały Górny Śląsk (poza księstwem cieszyńskim i opawskim). Zmarł bezpotomnie w 1532 r. wcześniej ustanawiając swym spadkobiercą księcia Karniowa, margrabiego Jerzego von Ansbach.

Linia Piastów cieszyńsko-oświęcimskich okazała się najdłużej żyjącą pośród wszystkich linii piastowskich. Dwukrotnie odłączała się linia książąt Oświecimia i Zatora. Ostatni książę oświecimski Jan IV zmarł w 1497 r. uprzednio zapisując swe ziemie polskiemu kólowi. Podobnie uczynił jego bratanek, książę Zatora Jan V. Zmarł w 1513 r. Ostatnim z linii był jego (prawdopioodbnie naturalny) syn Janusz który zmarł między 1519 i 1521 r.

Książęta cieszyńscy wygaśli dopiero w 1625 r. wraz ze śmiercią księcia Fryderyka Wilhelma. Zgodnie z wcześniejszymi przywilejami władzę dożywotnią w księstwie otrzymła książęca siostra Elżbieta Lukrecja, która zmarła w 1653 r. Księstwo zostało włączone do domeny Habsburgów.

Elżbieta Lukrecja, nie chcąc zgodzić się na przejęcie Cieszyna przez Habsburgów doprowadziła do uznania w 1640 r. Wacława Gotfryda, jej naturalnego brata, za książęcego syna. Fakt nieślubnego pochodzenia stał się przyczyną oddalenia jego pretensji do książęcego tronu. Od cesarza otrzymał tytuł barona von und zu Hohenstein. Jego wnuk Ferdynand II zmarł 3 kwietnia 1706 r. jako ostatni męski przedstawiciel dynastii Piastów.

Piastowie wielkopolscy

Wielkopolska stała się dziedziczną ziemią księcia Mieszka III, zwanego później Starym. Pomimo, iż książę miał kilku synów, linia jego potomków nie uległa rozdrobnienia, a przez to i dzielnica wielkopolska nie ulegała podziałom.

Ostatnim męskim potomkiem był Przemysław II, który po przejęciu Małopolski po Henryku IV Probusie kontynuował starania o koronę królewską. Utracił wprawdzie dzielnicę krakowską, ale w 1295 r. udało mu się doprowadzić do swej koronacji na Króla Polski. Jego władza obejmowała jednak zaledwie Wielkopolskę i Pomorzez Gdańskie. Zginął zamordowany w 1296 r. Jego jedyna córka - Ryksa Elżbieta - została żoną czeskiego króla Wacława II, który w 1300 r. koronował się w Gnieźnie na króla Polski.

Piastowie mazowieccy

Mazowsze na mocy testamentu Krzywoustego otrzymał jego drugi syn Bolesław IV Kędzierzawy, który po wygnaniu Władysława II Wygnańca sprawował także władzę zwierzchnią księcia-princepsa. Po jego śmierci w 1173 r. Mazowsze odziedziczył jego jedyny syn Leszek, który zmarł bezpotomnie w 1186 r. Mazowsze wraz z Kujawami zapisał w testamencie Kazimierzowi II Sprawiedliwemu.

Fakt pominięcia Kazimierza II w testamencie Krzywoustego niektórzy historycy interpretują jako potwierdzenie jego pogrobowego przyjścia na świat. Początkowo sprawował rządy w Wiślicy. Ostatecznie pod jego rządami znalazły się: Małopolska, Mazowsze i Kujawy.

Potomkowie Kazimierza II Sprawiedliwego podzielili się na trzy osobne linie: małopolską, kujawską i mazowiecką. W 1200 r. po podziale ojcowizny Mazowsze przypadło w udziale Konradowi I. Założycielem osobnej linii książąt mazowieckich był Siemowit I. Piastowie mazowieccy w kolejnych pokoleniach kilkakrotnie dzielili odziedziczone ziemie, tworząc osobne księstwa ze stolicami m.in. w: Płocku, Czersku, Rawie i Warszawie. Ostatnim z Piastów mazowieckich był książę Janusz III, który zmarł w 1526 r. Księstwo usiłowała przejąć w dożywotnie władanie siostra księcia Anna, ale w 1529 r. została odsunięta od rządów, a Mazowsze włączono do Rzeczpospolitej. Zmarła w 1557 r.

Piastowie małopolscy

Linia wywodzi się od starszego syna Kazimierza II, Leszka Białego, który formalnie przejął władzę w Krakowie po śmierci ojca w 1194 r. Z przerwami sprawował ją do 1227 r. Jego spadkobiercą został jedyny syn Bolesław V Wstydliwy, który księciem krakowskim został w 1243 r. i rządził do swej bezpotomnej śmierci w 1279 r.

Piastowie kujawscy

Założycielem tej linii Piastów był starszy brat Siemowita mazowieckiego, książę Kazimierz. Synem Kazimierza był Władysław I Łokietek, który doprowadził do odrodzenia Królestwa Polski. Syn Łokietka, Kazimierz III Wielki był ostatnim polskim królem z dynastii Piastów.

Linię ksiażąt kujawskich kontynuowali bratankowie Łokietka, władający niewielkimi księstwami na Kujawach. Ostatnim z linii był książę Gniewkowa Władysław Biały. W 1370 r. próbował bezskutecznie wysunąć swe prawa do korony królewskiej. Zmarł w 1388 r. Jego siostrzenica Elżbieta Kotromanicz (córka bana Bośni Stefana i księżniczki Elżbiety kujawskiej) była drugą żoną króla Węgier i Polski Ludwika I Andegaweńskiego (zm. 1382 r.) oraz matką polskiej królowej Jadwigi Św. (zm. 1399 r.).

- genealogia Piastów na stronie: M. Marek, Genealogy.Eu

Bironowie

Dynastia książęca panująca w Kurlandii. Jednym z najstarszych udokumentowanych przedstawicieli był Carl von Bühren (zm. 1612 r.), będący w służbie księcia Kurlandii. Karierę zrobił jego prawnuk Ernest Jan (zm. 1772 r.). Jako faworyt cesarzowej rosyjskiej Anny Romanow otrzymywał kolejne zaszczyty i urzędy. W 1733 r. został hrabią cesarstwa (niem. Reichsgraf). W 1737 r. Sejm Rzeczypospolitej zgodził się na przejęcie przez niego tronu i tytułu księcia Kurlandii i Semigalii, które były polsko-litewskim lennem. Po śmierci cesarzowej w 1740 r. mianowano go regentem Rosji, ale wkrótce został obalony i pozbawiony wszelkich godności i skazany na zesłanie. W1763 r. po kolejnej zmianie na tronie rosyjskim – cesarzową została Katarzyna II – zwrócono mu Kurlandię i Semigalię. Abdykował w 1769 r. Ród podzielił się na dwie linie: żagańską i sycowską.

Linia żagańska (niem. von Sagan) w osobie Piotra (zm. 1800 r.) objęła tron kurlandzki. Książę po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej został w 1795 r. zmuszony do abdykacji. Główną jego siedzibą stało się wówczas księstwo żagańskie na Śląsku. Księstwo to kupił od Lobkowitzów w 1786 r. Po jego śmierci dziedziczkami zostały cztery córki. Z ręką najmłodszej Doroty dobra przeszły na własność francuskiej rodziny arystokratycznej książąt de Talleyrand-Perigord.

Linia sycowska (niem. von Wartenberg) się od księcia (niem. Prinz) Karola (zm. 1801 r.), młodszego brata księcia Piotra. Nazwa linii pochodzi od dóbr sycowskich na Śląsku. Należały do rodziny od 1734 r. kiedy kupił je Ernest Jan. Ostatnim właścicielem był książę Karol Biron von Curland (zm. 1982 r.). W 1945 r. wraz z upadkiem III Rzeszy utracił śląskie majątki. Linia ta istnieje do dziś. Szefem rodu od 1982 r. jest książę Ernest Jan (ur. 1940 r.), fizyk związany z Instytutem Maxa Plancka. W 2007 r. otrzymał tytuł honorowego obywatela Sycowa.

- genealogia Bironów książąt Kurlandii i ich potomków od XVIII w. na stronie: P. Theroff, An Online Gotha

- genealogia Bironów od XVII w. na stronie: M. Marek, Genealogy.Eu

Hohenlohe

Hohenlohe – ród wywodzący się z Frankonii. Najstarsze wzmianki o jego przedstawicielach pochodzą z czasów panowania dynastii Hohenstaufów w Niemczech (XII-XIII w.). Duże znaczenie na dworze cesarza Fryderyka II (zm. 1250 r.), miało dwóch braci Konrad i Gotfryd von Hohenlohe. Ich potomkowie podzieli się na trzy linie, spośród których przetrwała do czasów nowożytnych tylko linia z Weikersheim.

Dwukrotnie sprawowali urząd wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego: Henryk w latach 1244-50 i Gotfryd w latach 1297-1303. Kilku pośród nich zasiadało na stolicach biskupich w: Würzburgu (Gotfryd II 1197-98, Gotfryd III 1314-1322, Albrecht II 1345-1372), Bambergu (Fryderyk I 1343-1352), Passawy (Jerzy 1388-1423). Kilkukrotnie osiągali wysokie urzędy na dworze cesarskim. Kraf II (zm. 1344) był marszałkiem cesarza Ludwika IV Wittelsbacha. Kraft IV był radca króla Wacława Luksemburga. Na dworze cesarza Zygmunta Luksemburga Albrecht I (zm. 1429)był radcą, a biskup Jerzy (zm. 1423) kanclerzem. W 1450 r. Kraft V (zm. 1472 r.) i Albrecht II (zm. 1490) otrzymali dziedziczny tytuł hrabiów cesarstwa (niem. Reichsgraf).

W 1554 r. dwaj bracia Ludwik Kazimierz (zm. 1568) i Eberhard (zm. 1570), jako jedyni wówczas żyjący przedstawiciele rodu podzieli włości swych przodków. Pierwszy otrzymał dobra wokół Neuenstein, a drugi wokół Waldenburga. Obydwaj bracia stali się założycielami dwóch głównych, do dziś istniejących linii rodu, które w kolejnych stuleciach ulegały dalszym podziałom.

Hohenlohe z Neunestein. Potomkowie hrabiego Ludwika Kazimierza dzieli się na dalsze linie, z których część wymarła. W 1764 r. przedstawiciele czterech linii – z Öhringen, z Langenbrga, z Ingelfingen, z Kirchbergu – otrzymali dziedziczne tytuły książąt cesarstwa (niem. Reichsfürst). W 1805 r. po wygaśnięciu linii książąt z Öhringen jej tytuł oraz najważniejszą część ziem przejęła linia z Ingelfingen. W 1861 wygasła linia książąt z Kirchbergu, a jej dobra zostały podzielone między pozostałych książąt z linii z Neunenstein.

W drugiej połowie XVIII w. poprzez dziedziczenie, właścicielami dóbr na Śląsku stali się książęta zu Hohenlohe-Ingelfingen (od 1805 r. zu Hohenlohe-Öhringen).

W 1861 r. książę Hugo I zu Hohenlohe-Öhringen ze Sławięcic otrzymał tytuł księcia Ujazdu (niem. Herzog von Ujest), dziedziczony na zasadzie primogenitury. W 1862 r. książę Adolf zu Hohenlohe-Ingelfingen z Koszęcina pełnił urząd premiera Królestwa Prus.

Z głównej linii rodu Hohenlohe z Neunenstein pochodzą także książęta von Weikersheim (od 1911). Linia ta wygasła w 1983 r.

Hohenlohe z Waldenburga. Potomkowie Eberharda z Waldenburga dzielili się na młodsze linie. Dwie pośród nich – z Bartenstein i Jagsbergu oraz z Waldenburga i Schilligsfürst – otrzymała w 1744 r. dziedziczny tytuł książąt cesarstwa (niem. Reichsfürst). W 1757 r. książę Filip Ernest zu Hohenlohe-Bartenstein ufundował Rodowy Order Feniksa. Kilku pośród przestawiclei tej linii było biskupami: Józef zu Hohenlohe-Bartenstein we Wrocławiu (1795-1817), Franciszek Karol zu Hohenlohe-Waldenburg-Schilligsfürst w Augsburgu (1816-1819). Aleksander zu Hohenlohe-Waldenburg-Schilligsfürst został biskupem tytularnym Sardiki. Książę Gustaw Adolf zu Hohenlohe-Schilligsfürst w 1866 r. został mianowany kardynałem .

Książę Wiktor I zu Hohenlohe-Schilligsfürst odziedziczył księstwa raciborskie na Górnym Śląsku oraz dobra Corvey w Westaflii. W 1840 r. otrzymał dziedziczny na zasadzie primogenitury tytuł księcia Raciborza (niem. Herzog von Ratibor). Jego młodszy brat książę Chlodwig zu Hohenlohe-Schilligsfürst był premierem Bawarii (1866-70), a później kanclerzem Cesarstwa Niemieckiego i premierem Prus (1895-1900). Ich bratanek książę Konrad zu Hohenlohe-Schilligsfürst w 1906 r. został na kilka miesięcy premierem Austrii.

W momencie otrzymania tytułu i uprawnień książąt cesarstwa (1744 r. i 1764 r.) - zgodnie z postanowieniami pokoju westfalskiego (1648 r.) - stali się władcami faktycznie suwerennymi (ius territorii et superioritatis), z prawem prowadzenia własnej polityki zagranicznej. Jedynym ograniczeniem, był zakaz zwierania sojuszy przeciwko innym książętom cesarstwa. Status suwerenów książęta Hohenlohe stracili w czasach napoleońskich, po utworzeniu Związku Reńskiego i po przeprowadzeniu procesu integracji mniejszych terytoriów z większymi (tzw. mediatyzacja). Terytoria księstw Hohenlohe włączono do Królestw Bawarii lub Wirtembergii. Mimo utraty statusu władców suwerennych nadal uznawano ich za równych innym dynastiom panującym w Europie.

Liczni przedstawiciele obydwu głównych linii pełnili służbę w armiach Wirtembergii, Prus, Austrii, Francji, Hesji Wielkiej Brytanii oraz Rosji uzyskując wysokie szarże generałów, feldmarszałków, marszałków i admirałów. Wielu z nich zostało wyróżnionych najwyższymi orderami, np. austriackim Orderem Złotego Runa, pruskim Orderem Orła Czarnego, francuskim Orderem Św. Ducha, czy rosyjskim Orderem św. Andrzeja.

- zobacz o rodzie Hohenlohe.

- genealogia rodu Hohenlohe na stronie: M. Marek, Genealogy.Eu

- genealogia linii książęcych z rodu Hohenlohe na stronie: P. Theroff, An Online Gotha

Hohenzollern

Dynastia niemiecka pochodząca z terenów południowych Niemiec. Zamek Zollern, od którego wzięła nazwę, leży na terenie dzisiejszego landu Badenia - Wirtembergia niedaleko Sigmaringen. Za praojca rodu uważa się Burgcharda de Zolorin żyjącego w XI wieku. Jego syn Fryderyk w 1111 r. otrzymał godność hrabiego.

Hrabia Fryderyk  III (zmarły w 1201 r.) wraz z ręką Zofii von Rätz, przejął prawa do dziedziczenia urzędu burgrabiego Norymbergii. Od dwóch synów tej pary pochodzą dwie główne linie dynastii: frankońska i  szwabska. Starsza linia przejęła dobra we Frankonii wraz z burgrabstwem Norymbergii. Młodsza linia otrzymała dobra w Szwabii z hrabstwem Zollern.

Hohenzollernowie frankońscy

Burgrabia Fryderyk III po okresie długotrwałego bezkrólewia zgłosił w 1291 r. kandydaturę Rudolfa z Habsburga do tronu niemieckiego. Elektorzy zgodzili się na jego osobę, uznając go za niegroźnego i niezbyt potężnego. O wyborze hrabiego Habsburga Fryderyk Hohenzollern podobno osobiście powiadomił elekta. W przyszłości potomkowie obu możnowładców często spotykali się, choć nieraz w mniej sympatycznych okolicznościach.

Fryderyk V (prawnuk Fryderyka III) został wyniesiony do godności księcia Cesarstwa (niem. Reichsfürst) w 1363 r. Jego syn Fryderyk VI otrzymał we władanie marchię brandenburską w 1415 r. od cesarza Zygmunta Luksemburga. Dwa lata później przejął godność elektora oraz tytuł arcyszambelana (arcypodkomorzego) Cesarstwa.

Po bezpotomnej śmierci księcia głogowskiego Henryka XI w 1476 r. elektor Albrecht Achilles zgłosił pretensje do spadku po nim w imieniu swej córki Barbary, wdowy po Henryku. Książę uczynił ją swą dziedziczką na wypadek braku potomstwa. Z pretensjami do spadku wystąpił także książę żagański Jan II Szalony. Po kilku latach wojny, w 1482 r. doszło do porozumienia. Barbara jako uposażenie otrzymała część księstwa głogowskiego z Krosnem. Pozostałe ziemie przypadły Janowi II. Barbara musiała oddać swoją część elektorowi brandenburskiemu, który wystawił rachunek za pomoc jaką jej udzielono w wojnie o spadek. Księstwo krośnieńskie stało się odtąd częścią władztwa brandenburskich Hohenzollernów.

W XVI w. Jerzy Pobożny z linii von Ansbach (pochodzacej od margrabiego Fryderyka, młodszego syna elektora Albrechta Achillesa) przejął władzę nad większością ziem Górnego Śląska, m.in. księstwem opolsko-raciborskim, ziemią bytomską i bogumińską oraz księstwem karniowskim. Jerzy von Ansbach był razem z księciem opolskim Janem II Dobrym współzałożycielem miasta Tarnowskie Góry. Młodszy brat Jerzego, Abrecht był od 1511 r. ostatnim wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego w Prusach. W 1525 r. otrzymał dziedziczny tytuł księcia pruskiego. Po wygaśnięciu tej linii w 1618 r. jej ziemie przejęli elektorowie brandenburscy.

Młodszy syn elektora Jana I Cicero, Albrecht (zm. 1545 r.) W 1515 r. jako pierwszy z rodu został mianowany kardynałem. Od 1513 r. był arcybiskupem Magdeburga i biskupem Halberstadt, a od 1514 r. arcybiskupem i elektorem Moguncji.

W 1537 r. elektor Joachim II i książę legnicko-brzeski Fryderyk II przy okazji ślubu swych dzieci zawarli układ o przeżycie. Hohenzollernowie uznawali prawa spadkowe Piastów do Krosna i Dolnych Łużyc, w zamian otrzymali prawa do księstw brzeskiego i legnickiego. Księstwa te miały przypaść jednej z rodzin w przypadku wygaśnięcia drugiej. Cesarz Ferdynand I unieważnił ten układ w 1746 r., ale Hohenzollernowie podtrzymywali swoje pretensje do śląskich księstw.

Od młodszych synów elektora Jana Jerzego (zmarłego w 1598 r.) pochodzą: od Chrystiana linia von Bayreuth (wygasła w 1763 r.) i od Joachima Ernesta linia von Ansbach (wygasła w 1806 r.). Przedstawiciele obu linii rządzili we frankońskich dobrach rodu.

W 1657 r. w wyniku układów welawsko-bydgoskich Hohenzollernowie uzyskali suwerenność w Prusach. Elektor brandenburski Fryderyk III w 1701 r. ogłosił się w Królewcu królem w Prusach (niem. König in Preusen). Później w 1742 r. tytuł ten zmieniono na króla Prus (König von Preusen).

W 1740 r. król Fryderyk II tuż po wstąpieniu na tron wkroczył ze swoją armią na Śląsk. Uzasadniał to swoimi prawami do różnych księstw. Zawarty w 1742 r. pokój – kończący I wojnę śląską - oddawał pod władzę pruską większość ziem Śląska. W granicach monarchii Habsburgów pozostały księstwa: cieszyńskie, karniowskie, opawskie i części nyskiego. II wojna śląska (w l. 1744-1745) oraz wojna siedmioletnia (w. l. 1756-1763, zw. także III wojną śląską) potwierdziły status quo.

W wyniku kolejnych wojen i zaborów pod koniec XVIII stulecia państwo Hohenzollernów stało się jednym z europejskich mocarstw. W wieku XIX po zwycięstwie nad cesarstwem austriackim i francuskim Otto von Bismarck doprowadził do zjednoczenia Niemiec. 18 stycznia 1871 r. w galerii lustrzanej pałacu w Wersalu, król Prus Wilhelm I został ogłoszony cesarzem niemieckim. Potęga i kariera Hohenzollernów sięgnęła szczytu.

Obydwa trony – niemiecki i pruski, utracili w wyniku rewolucji listopadowej 1918 r. Dziś dziedzicem cesarsko – królewskich tytułów jest Jerzy Fryderyk I (ur. w 1976 r.), wnuk zmarłego w 1994 r. Ludwika Ferdynanda I.

- zobacz relację TV Hessenschau z ślubu Jerzego Fryderyka von Preussen z Zofia von Isenburg na portalu You Tube ,
- w imieniu papieża Benedykta XVI ślubu udzielał opat Winfried hrabia Henckel von Donnersmarck

Hohenzolllernowie szwabscy

W XVI w. po śmierci hrabiego Karola I, linia podzieliła się na gałęzie, m.in.: zu Hechingen i zu Sigmaringen.

Hrabia Jan Jerzy von Hohenzollern (zm. 1624 r.) - wnuk Karola I - był właścicielem zamku Grodno k. Zagórza Śląskiego. Jego pasierbem był Hans Ulryk Schaffgotsch (zm. 1635 r.) późniejszy, sławny generał, jeden z dowódców armii cesarskiej w czasie wojny trzydziestoletniej.

W 1621 r. Eitel Fryderyk (zm.  1625 r.), młodszy syn hrabiego Jana z Sigmaringen, został kardynałem. Dwa lata później został biskupem Osnabrück.

Już w następnym pokoleniu, w 1623 r. przedstawiciele linii Hechingen i Sigmaringen zostali wyniesieni do godności książąt cesarstwa (niem. Reichsfürst). Jan Jerzy (zm. 1623 r.) został księciem von Hohenzollern – Hechingen, a jego kuzyn Jan (zm. 1638 r.) księciem von Hohenzollern – Sigmaringen. Ich tytuły były dziedziczne na zasadzie primogenitury.

W 1806 r. po przystąpieniu do Związku Reńskiego - pod protektoratem cesarza Napoleona I - książęta Hechingen i Sigmarigen uzyskali suwerenność w swych księstwach. W czasie Wiosny Ludów w 1849 r. książęta zu Hechingen i zu Sigmaringen przekazali swe prawa suwernnów królowi pruskiemu.

Ród książąt zu Hohenzollern – Hechingen wygasł w 1869 r. na Fryderyku Wilhelmie.

Linia ksiażąt zu Hohenzollern – Sigmaringen osiągnęła w połowie XIX w. tron Rumunii. Książę Karol został najpierw wybrany w 1866 r. księciem, a potem w 1881 r. sam ogłosił się królem Rumunii. Jego starszy brat Leopold kandydował w 1870 r. do tronu Hiszpanii(stało się to przyczyną wybuchu wojny prusko – francuskiej). Obawa przed okrążeniem Francji przez Hohenzollernów doprowadziła Napoleona III do wojny i późniejszej klęski. W Rumunii dynastia Hohenzollernów – Sigmaringen panowała do 1947 r. Ostatnim monarchą rumuńskim był - żyjący do dziś – król Michał I (ur. w 1921 r.).

W 1869 r. po wygaśnięciu linii książąt z Hechingen, książę Karol Antoni (zm. 1885 r.) otrzymał tytuł księcia (niem. Fürst) von Hohenzollern. Od 2010 r. dziedzicem tytułu jest Karol Fryderyk von Hohenzollern (ur. 1952 r.).

- zobacz stronę internetową pruskich Hohenzollernów

- zobacz stronę internetową książąt Hohenzollern z Sigmaringen

- zobacz stronę internetową rumuńskiej rodziny królewskiej

- genealogia książąt Hechingen i Sigmaringen od pocz. XIX w. na stronie: P. Theroff, An Online Gotha

- genealogia królów Prus potomków Fryderyka I na stronie: P. Theroff, An Online Gotha

- genealogia królów Rumunii na stronie: P. Theroff, An Online Gotha

- genealogia rodu na stronie: M. Marek, Genealogy.Eu

- zobacz w dziale Heilsbronn - klasztor gdzie spoczywają Hohenzollernowie.

Przemyślidzi

Pierwsza czeska dynastia narodowa. Jej legendarnym założycielem był Przemysł, oracz z wioski Stadnice, wybrany na męża dla księżniczki Libuszy córki i dziedziczki Kroka, władcy Czech. Ich potomkiem w ósmym pokoleniu miał być Borzywój I (zm. 895 r.) pierwszym w pełni historyczny władca Czech. Wacław I (zm. 929 r.) był jego wnukiem. Zamordowany został przez młodszego brata Bolesława I Srogiego (zm. 972 r.). Kanonizowano go w XI wieku. z upływem stuleci stał się patronek dynastii oraz kraju – stąd określenie Kraje Korony Świętego Wacława. Podjęta przez Bolesława I Srogiego próba uniezależnienie się od Niemiec nie powiodła się i doprowadziła do trwałego podporządkowania Czech cesarstwu. Córką Bolesława była Dobrawa, żona polskiego księcia Mieszka I. Wkrótce po jej ślubie, do Polski wprowadzono chrześcijaństwo (966 r. – chrzest Polski). Syn Bolesława I, Bolesław II Pobożny ok. 990 r. utracił na rzecz Mieszka Śląsk do tej pory znajdujący się w granicach państwa czeskiego.

W 1038 r. po najeździe na Polskę Brzetysław I przyłączył Śląsk do Czech. Odzyskany przez księcia Kazimierza I Odnowiciela w 1050 r. Po śmierci księcia dynastia podzieliła się na dwie główne linie: czeską i morawską. Ciągła rywalizacja o tron w Pradze doprowadził do osłabienia dynastii oraz kraju. W okresie tym Przemyślidzi dwukrotnie uzyskali dożywotnio tytuł królewski: Wratysław I w 1085 r. (zm. 1092 r.) i Władysław I w 1158 r. (abdykował w 1173 r., zm. 1174 r.).

Do zjednoczenia kraju doprowadził Przemysł Ottokar I (zm. 1230 r.). W 1198 r. uzyskał on dziedziczny tytuł króla Czech. Jednym z najwybitniejszych i najbardziej znanych przedstawicieli dynastii był jego wnuk i imiennik Przemysł Ottokar II (zm. 1278 r.). Prowadził bardzo aktywną politykę w rejonie Europy środkowej. Wysunął swe pretensje do spadku po wygasłej dynastii Babenbergów austriackich. Opanował czasowo Austrię, Styrię, Karyntię i Krainę. Zdobycze okazały się nietrwałe. Działania kontynuował syn i następca Wacław II (zm. 1305 r.). W 1289 r. jako pierwszy ze śląskich Piastów, złożył mu hołd lenny książę bytomski Kazimierz II (zm. 1312 r.). Wacław II po opanowaniu większości ziem polskich doprowadził w 1300 r. do swej koronacji na króla Polski. Rok później jego syna Wacława za króla Węgier (pod imieniem Władysława V). Po śmierć ojca utracił jednak Węgry i jako Wacław III (zm. 1306 r.) odziedziczył trony Czech i Polski. Zginął zamordowany w Ołomuńcu. Wraz z jego śmiercią wygasła królewska linia Przemyślidów. Po kilku latach walk tron czeski przypadł ostatecznych dynastii Luksemburgów.

Młodsza, śląska linia Przemyślidów wywodzi się od Mikołaja I ksiecia Opawy (zm. 1318 r.). Był on naturalnym synem króla Przemysła Ottokara II. Po śmierci jego syna Mikołaja II (zm. 1365 r.) rodzina podzieliła się na dwie linie. Od księcia Przemka (zm. 1433 r.) wywodziła się linia rządząca w Opawie, Głubczycach i Ścinawie. Wygasła w 1515 r. Od Jana I (zm. 1377 r.) pochodziła linia rządząca w Raciborzu i Rybniku. Wygasła w 1521 r. wraz ze śmiercią księcia Walentego, który był ostatnim przedstawicielem dynastii Przemyślidów.

- genealogia Przemyślidów na stronie: M. Marek, Genealogy.Eu

© Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone.
Kopiowanie tekstów dozwolone tylko do celów
dydaktycznych, z podaniem źródła .